Plasebo, sadece tıpta değil, psikoloji alanında da yaygın olarak görülen ve kimi zaman “rahatlatıcı ilaç” ya da “kukla” ilaç olarak da nitelendirilen bir etkidir. Bu etki, bir hastanın, herhangi bir organize aktif madde içermeyen tedavi görmesinin bir sonucu olarak hastalık durumunda iyileşme elde etmekten kaçındığı zaman ortaya çıkar. Plasebo etkisi, bir ilacın veya buluşun klinik faydalarını değerlendirmek için klinik araştırmalarda yaygın olarak kullanılmaktadır ve bu nedenle tıbbi önlemlerin değerlendirilmesinde temel bir normdur. Ancak bu etkilerin kişinin beklenti ve inancından kaynaklanması, bedenin iyileşme sürecinde zihnin ne kadar güçlü olabileceğini açıklamaktadır.
Plasebo Etkisi Nedir?
‘Plasebo’ terimi, etkisiz bir bileşenin kullanıldığı ancak zihinsel veya fiziksel olarak iyileşme gözlemlendiği bir tedavi durumunu tanımlamak için kullanılır. Çoğunlukla sahte ilaç veya ‘rahatlatıcı ilaç’ olarak adlandırılan plasebo, iyileşme sürecini doğrudan etkilemese de, bir bireyin bu tür bir ilacın harikalar yaratacağına olan inancı, vücutta gerçek bir biyolojik etki yarattığı için genellikle şaşırtıcıdır. Bir plasebo vakasını ağrı yönetimi ilacı alarak takip edersek, beyin kimyasal olarak endorfin veya dopamin salgılayarak kişinin ruh halini iyileştirebilir.
Klinik çalışmalarda, birçok yeni terapötik ajanın etkinliğinin izlenmesi nedeniyle plasebo etkisi çok fazla önem kazanmıştır. Bu, katılımcıların iki grubuyla yapılır, biri tedaviyi alır ve diğeri plasebo alır, bu, beklenen sonuçlardan veya hayal gücünden gerçek fizyolojik kazanımları belirlemeye yardımcı olur. Bununla birlikte, etkili arama etkisinin sadece denemeler sırasında değil, başka bağlamlarda da ortaya çıkabileceği, kişinin sağlık ve refahında inancın ve hayalin rolünü oldukça baskın bir şekilde ön plana çıkardığı ve kişinin düşüncesi ile bedeni arasındaki ilişkinin gücünü gösterdiği görülmektedir.
Plasebo İlacı Nedir?
Plasebo ilacı, en basit haliyle, tedavi edici etkisi olmayan, gerçek ilaca benzeyen bir ilaçtır. Bu nedenle, “kukla hap” veya “rahatlatıcı ilaç” olarak da bilinen plaseboya, gerçek tedavilerle karşılaştırma görevi göreceğinden diğer ilaçları test etmek için klinik araştırmalarda ihtiyaç duyulmaktadır. Plasebo ilaçlarının kendilerini daha iyi hissetmelerini sağlayabildiği gösterilmiştir. Tıbbi özellikleri olmamasına rağmen. Çünkü beklentiler ve inançlar nedeniyle zihin üzerinde etkileri vardır.
Plasebo Beynimizi Nasıl Etkiler?
Plasebo etkisi, ağrı, ödül ve duygusal düzenleme ile ilişkili sistemleri harekete geçirerek beyin üzerinde bir etkiye sahiptir. Bireyin tedavi beklentisi beyinden kimyasalların salınmasına neden olur; Acıyı hafifletme ve ruh halini iyileştirme potansiyeline sahip endorfin ve dopamin. Bu tepki, beynin prefrontal korteks ve limbik sistemler gibi beklenti, inanç ve duygu anında aktif olan bölgelerine yöneliktir. Plasebo etkisi, beynin psikolojik olarak değiştiğinde fiziksel değişiklikleri nasıl etkileyebileceği konusunu gündeme getiriyor ve beynin iyileşme sürecindeki rolünü örnekliyor.
Plasebo Etkisi Nasıl Bulundu?
Başlangıçta, plaseboların hastaların veya insanların zihinlerinde gizli etkileri olduğu keşfedildi. Bunun mükemmel bir örneği, II. Dünya Savaşı sırasında saha doktoru Dr. Henry Beecher’ın, stoklar tükenince morfini tuzlu su enjeksiyonlarıyla değiştirmek zorunda kalmasıydı. Şaşırtıcı bir şekilde, askerlerin çoğu, kendilerine yeterli dozda morfin tedavisi verildiği söylendiği sürece acıyı hissetmiyordu. Bu tür etkiler, tıbbi tedavi söz konusu olduğunda beklenti ve inancın hasta üzerindeki etkisini araştırmaya yardımcı olmak için birçok araştırmacının resmini çiziyor ve böylece plasebo teriminin tıp literatüründe yerleşmesine yol açıyor. Bu tür faktörlerden dolayı yıllar geçtikçe, tedavi etkinliği ile insanların rekabet gücü arasında net bir ayrım sağlamak amacıyla diğer bölgelerdeki klinik araştırmalarda kullanılacak bir çerçeve sağlayıcısı haline geldi.
Plasebo Neden Etkilidir?
Plasebo etkilidir çünkü plasebo etkisi inancın gücünden, beklentiden ve beyin fizyolojisinden yararlanmaktadır. Bir kez daha bireyin tedaviden beklentisi, beynin daha önce de belirttiğimiz gibi gerçek ilaçla aynı etkiye sahip olan Endorfin ve Dopamin bileşiklerini salgılayabilmesiyle sonuçlanmaktadır. Tedavi alma eylemi, iyileşme beklentisinin güçlenmesini sağlar. Bu, psikolojik unsurların vücutta gerçek değişiklikler yaratabileceği için zihin ve beden arasında güçlü bir ilişki olduğunu göstermektedir.
Psikoterapide Plasebo Etkisi Nasıl Kullanılır?
Psikoterapide bu, terapötik ittifak, danışanın beklentileri ve terapinin takdiri yoluyla sağlanır. Terapist ile danışanın çevresi arasındaki katı ilişki, iyimserliğin ve güvenin bir nedenidir; bu da danışanın, terapinin belirli bir süre içinde iyileşeceğine dair daha iyi umutlara sahip olmasına yardımcı olur. Bu, olumlu geri bildirim, gerçekçi ama abartılı beklentiler ve umutlar, terapi çerçevesi gibi tekniklerin kullanılmasıyla sağlanır. Psikoterapide plasebo etkisi aldatmaya dayanmasa da danışanın algısının ve terapistin terapötik süreçte umut ve güven aşılama yeteneğinin önemini vurgulamaktadır.
Plasebo Etkisi Hakkında Sık Sorulan Sorular
Evet, plasebo etkisi olarak bilinen bir olgunun var olduğu klinik araştırmalarla iyice tespit edilmiştir. Ağrı, kaygı ve çeşitli durumların semptomlarındaki iyileşme, birçok kişide plasebo etkisinin nasıl gözlemlenebileceğinin yalnızca birkaç güzel örneğidir. Sinirbilimsel çalışmalar da plasebo tedavisinin, ağrı kontrolü ve ödül mekanizmalarında görev alan bazı sinir yapılarından yararlanabildiğini, yani kişinin aslında olumlu inanç ve beklenti sonucunda biyolojik etkiler elde edebileceğini ortaya koyuyor.
Plasebo etik olarak değerlendirilebilir ancak bu duruma veya kullanıldığı yönteme göre değişir. Plasebo maddelerinin klinik araştırmaların tedavi rejimine dahil edilmesi uygulaması etik olarak görülüyor çünkü deneklerin kendilerine aktif madde içermeyen bir tedavinin de verilebileceğini kabul ettikleri durumlarda bilgilendirilmiş onam verdikleri söyleniyor. Bu, belirli bir tıbbi prosedürün etkinliğini değerlendirmek için çok önemlidir.
Öte yandan, hastanın kendisine plasebo reçete edildiğinin farkında olmadığı tedavi prosedürlerinde plasebo kullanımı, hastanın bağımsızlığıyla ilgili olarak hastaya yalan söylemek gibi etik sorunları gündeme getirmektedir. Plaseboların bazen işe yaradığı doğrudur ancak hastayla olan ilişkinin şeffaflığını azaltmak uzun vadede bu ilişkiye zarar verebilir. Öte yandan etik, açık olma, bilgilendirilmiş onam sunma ve her şeyden önce Plasebo kullanımına ilişkin her türlü müzakerede hastanın çıkarlarının korunması ihtiyacını vurgular.
“Yalancı ilaç” terimi plasebodur. Bu, terapötik etkisi olmayan ancak klinik çalışmalarda sıklıkla gerçek ilaçların etkinliğini test etmek için kontrol olarak kullanılan bir madde veya tedaviyi ifade eder. Plasebo, şeker hapları, salin enjeksiyonları ve hatta sahte prosedürler gibi çeşitli şekillerde olabilir ve alıcıdaki inanç ve beklentinin psikolojik ve fizyolojik etkilerine dayanır.
Kabaca söylemek gerekirse, bir “teselli ilacı”, daha tanıdık terminolojiyle rahatlatıcı bir ilaç olarak da adlandırılabilir. Bu, gerçek terapiden ziyade hastanın genel rahatlığı ve rahatlamasıyla ilgilidir. Hastalar sıklıkla plasebo ilacı olarak kullandıklarından, içindeki aktif tıbbi madde olmamasına rağmen güçlü inançları nedeniyle kendilerini iyileştireceğine inanıyorlar. Aslında bu ilaç formunu kullanmanın bazı faydaları var çünkü yalnızca plasebo etkisi etrafında dönüyor. Bu, iyileşme algısının bile hastanın semptomlarını tatmin edici bir şekilde hafifletebildiği bir tedavinin etkinliği ile zihin gücünün kritik ilişkisini özetlemektedir.
Bu aynı zamanda çoğu klinik denemede kişinin anksiyetesini veya depresanını hafifletmek için kullanılan psikotropik bir ilaçtır. Bu, terapötik müdahalelere girmenin etkinliğini değerlendirmek için tıbbi araştırmalarda sıklıkla kullanılır. Tedavinin etkililiği konusunda kişilerin inanç ve kanaatlerinin rolü, ikisinden hangisinin, yani tedavinin kendisinin tedavi algısı üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğunu bulmamıza da yardımcı olacaktır. Bir kişinin zihinsel süreçleri ile fiziksel tezahürleri arasında neredeyse çok faktörlü bir bağlantı olduğunu belirtmekte fayda var; bu nedenle, hiçbir aktif madde içermese bile, plasebo ilaçları, iyileşmeye olan inancın etkinleştirilmesi yoluyla gerçekten de kaygı, ağrı veya diğer rahatsızlıkların hafifletilmesine yardımcı olabilir.
Plasebo etkisi, hastaların aktif tıbbi bileşenleri olmayan bir tedavi uygulandığında örneğin psikolojik, fiziksel veya her iki durumda da pozitif evrim gösterdikleri senaryoyu açıklamaktadır. Bu senaryo veya olay, bireyin kendisine verilen tedavinin işe yaradığına ve sonunda istenen sonucu vereceğine inanması nedeniyle gerçekleşir. Plasebo etkisi, kişinin kafasının vücudu ne kadar kontrol edebildiğini ortaya koyuyor çünkü ilaç verilmese bile ağrı, ruh hali, semptomlar gibi değişiklikler olabiliyor. Beklenti, inanç ve sağlıkla ilişkisini desteklemek amacıyla psikoloji ve tıpta kapsamlı bir şekilde araştırılmaktadır.
Bir plasebonun terapötik kullanımı ve özellikleri veya özellikleri büyük ölçüde uygulandığı bağlamla bağlantılıdır. Aksine bir plasebo, klinik ortamda terapötik maddenin ilacına, kapsülüne veya hapına benzeyecek şekilde tasarlanmışsa, aktif bileşenler içermeyecektir. Çoğu nişasta, şeker ve salin gibi inaktif bileşenler içerir.
Bununla birlikte, bir plasebo ilacını ilgili hasta için ayırmak kolay değildir, çünkü böyle bir ilacın amacı gerçek terapötik ilaç gibi davranmaktır ve niyet, inancın psikolojik ve fiziksel etkilerinin yanı sıra ne gibi güçlere sahip olduğunu anlamaktır. Öte yandan araştırmacılar, katılımcıların ve hatta klinisyenlerin kimin plasebo aldığını bilmemesini sağlamak için katı kayıtlar tutuyor ve çift-kör çalışmalar gibi kontrollü yöntemler kullanıyor, bu da çalışmanın bütünlüğünü koruyor. Araştırmanın dışında, genel uygulamada bir plasebonun belirlenmesi, sağlık uzmanlarıyla görüşmeleri gerektirebilir; çünkü etik kurallar, plaseboların hasta onayı olmadan kullanılmasını caydırır.
