Histrionik Kişilik Bozukluğu (HKB), sürekli başkalarının dikkatinin ve onayının istendiği, abartılı duygusal ifadelere sahip olunan ve kişilerin davranışlarının dramatik hale gelebildiği bir kişilik bozukluğudur. Bu tür bireyler sıklıkla dikkat çekmek için abartılı davranışlarda bulunma noktasına kadar gidebilirler, nasıl göründüklerine çok önem verirler ve açıkça çapkın davranabilirler. Sonuç olarak bu durum sosyal ve mesleki ortamda ciddi zorluklara yol açabilmekte ve tedavi edilmediği takdirde duygusal dengesizliklere yol açarak diğer psikiyatrik bozukluklara yol açabilmektedir.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Nedir?
Histrionik Kişilik Bozukluğu, aşırı duygusallık ve dikkat çekme davranışlarının uzun süreli tekrarı gibi faktörlerce tanımlanır. Histrionik Kişilik Bozukluğu olan bireyler dikkatin merkezi olmadığı zamanlarda rahatsız olabilirler ve bütün dikkatleri üzerine çekmek için dramatik ya da uygunsuz davranışlarda bulunabilirler. Başkaları tarafından abartılı görülebilecek şekilde sürekli olarak değişen duygular gösterebilirler. Histrionik kişilik bozukluğu olan bireyler dış görünüşlerini ve flörtöz davranışları ilgi odağı olmak için kullanabilirler. Başkaları tarafından kolayca etkilenebilirler, sürekli olarak onaylanma ihtiyaçları vardır. Bu kişilik bozukluğu genellikle genç yetişkinlikte başlar ve hayatı çeşitli açılardan etkiler. Tam sebebi bilinmemekle birlikte genetik, gelişimsel ve sosyal faktörlerin kombinasyonundan oluştuğuna inanılmakta. Tedavi süreci genellikle psikoterapiden oluşur, daha sağlıklı duygu ve düşünce örüntüleri geliştirilmesi hedeflenir.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Histrionik Kişilik Bozukluğu’nun diğer tüm semptomlarından önde gelen semptomları arasında yüksek bir duygusallık ve ilgi odağı olma konusunda güçlü bir istek vardır. Histrionik Kişilik Bozukluğu olan bireyler ilginin odak noktası olmadıkları zaman kendilerini rahatsız veya sıkıntıda hissederler ve dikkati tekrar kendi üzerlerine çekmek için büyük çaba gösterebilirler. Duyguları genellikle çok yoğun ve değişkendir; bu da başkalarının onları aşırı dramatik veya samimiyetsiz olarak algılamasına yol açabilir.
Dikkat çekmek için abartılı davranışlarda bulunabilirler. Üstelik görünüşleri, dikkat çekecek ve diğer insanların merakına hitap edecek kadar gösterişli veya kışkırtıcı olabilir. Dahası, Histrionik Kişilik Bozukluğu olan kişiler, meslektaşlarından onay bekler ve başkalarının kendilerinden istediklerini düşündükleri şeylere uymak için eylemlerini ve inançlarını değiştirebilirler. Bu uyarlanabilirlik bazen yüzeysel veya gerçek dışı görünebilir.
Histrionik Kişilik Bozukluğu’nun semptomları çoğu durumda erken yetişkinlik döneminde başlar ve sosyal etkileşimler, profesyonel katılımlar ve kişisel ilişkiler gibi yaşamın farklı yönleri üzerinde büyük bir etkiye sahip olabilir. Bunun nedeni, etraflarındaki insanların sürekli ilgisine ihtiyaç duymaları ve kabul edilmelerinin yakın arkadaşlar üzerinde baskı yaratarak aralarında anlaşmazlıklara veya yanlış anlamalara neden olabilmesidir. İş yerinde ilgi arayışı ve dramatik davranışlar nedeniyle profesyonel sınırları korumak ve meslektaşlarıyla iyi ilişkiler kurmak zor olabilir.
Üstelik bu kişinin etrafındakiler de Histrionik Kişilik Bozukluğu’nun beraberinde getirdiği duygusal dengesizlik nedeniyle inişli çıkışlı duygular yaşayabilirler. Sonuç olarak, Histrionik Kişilik Bozukluğu olan bireylerin öngörülemez olarak görüldüğü istikrarsız bir ilişki modeli vardır.
Histrionik Kişilik Bozukluğu tanısı alan bireylere uygun terapötik müdahaleler kullanılarak yardımcı olunabilir, böylece duygu düzenleme becerileri geliştirilebilir ve dolaylı olarak daha iyi ilişkiler ve daha kaliteli yaşam elde edilebilir.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Neden Ortaya Çıkar?
Histrionik Kişilik Bozukluğu, genetik, çevresel ve psikososyal faktörlerin karmaşık bir karışımından kaynaklanır. Tüm kişilik bozukluklarında olduğu gibi Histrionik Kişilik Bozukluğu’nda da genetik faktörler önemlidir, çünkü kişilik bozukluklarının aile içinde dolaşarak onlara kalıtsal olarak geçmesi mümkündür. Çocukluk çağı travması, ihmal ve istismar, Histrionik Kişilik Bozukluğu’nun gelişimine katkıda bulunan en önemli çevresel faktörlerden bazılarıdır. Son olarak aile dinamikleri ve tutarsız ebeveynlik, histrionik davranışların gelişmesine katkıda bulanabilir. Bunlar, bireylerin çevre etkilerinin bir sonucu olarak geliştirdikleri öğrenilmiş davranışları ve başa çıkma mekanizmalarını içerir.
İç içe geçmiş bu unsurlar, bireyin Histrionik Kişilik Bozukluğu geliştirme olasılığını artırır. İnsanların Histrionik Kişilik Bozukluğu’na sahip olmak için belirli genetik yatkınlıkları olsa da, bunlar genellikle çeşitli çevresel faktörlerin bir sonucu olarak ortaya çıkar. Örneğin, eğer bir çocuk duygusal olarak terk edilirse, karşılanmayan duygusal gereksinimlerle başa çıkmak için ilgi çekme önlemlerine başvurabilir. Dahası, bu alışkanlıklar, başkalarının dikkatini ve onayını almak için dramatik davranışlar öğreten ebeveynliğe düzensiz veya aşırı düşkünlükle daha da desteklenebilir.
Histrionik Kişilik Bozukluğu’nun gelişimi psiko-sosyal faktörler tarafından daha da şekillenmektedir. Öğrenilen bu alışkanlıklar, bir ebeveynin dramatik eğilimlerini taklit etmeyi veya zamanla kişinin kimliğinin bir parçası haline gelebilecek sağlıksız başa çıkma becerilerini edinmeyi içerebilir. Histrioniklik döngüsü, akranların veya aile üyelerinin ilgi çekici davranışları ödüllendirdiği sosyal pekiştirme yoluyla da sürdürülebilir.
Bu genetik, çevresel ve psikososyal faktörler arasındaki karmaşık etkileşim, insanları Histrionik Kişilik Bozukluğu’na yatkın hale getirebilir. Yalnızca semptomlarını tedavi etmekle kalmayıp aynı zamanda temel nedenleri de ele alan etkili tedavi planları oluşturmak için bozukluğun bu karmaşık doğasını anlamak gerekir. Psikoterapi genellikle hastaların duygularını derinlemesine inceleyebildikleri ve onları, davranışlarını ve düşüncelerini değiştirebildikleri ve sonuçta etraflarındaki dünyayla daha istikrarlı ilişkiler kurmalarına yol açan bir tedavi biçimi olarak kullanılır.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Tanısı Nasıl Konulur?
Histrionik Kişilik Bozukluğu tanısı bir ruh sağlığı uzmanı tarafından uzun soluklu bir klinik değerlendirmenin ardından konulur. Değerlendirme süreci, bireyin semptomlarının, davranışlarının, düşüncelerinin ve geçmişinin detaylı bir analizinden oluşur. Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı (DSM-5) ya da Uluslararası Hastalık Sınıflandırması El Kitabı (ICD-11) gibi el kitapları Histrionik Kişilik Bozukluğunun tanısında kullanılır, belirtiler arasında dikkat çekme ihtiyacı ve aşırı duygusallık başta gelmektedir. Bu davranışların kişinin hayatını çeşitli yönlerle olumsuz yönde etkileyip etkilemediğine bakılır. Buna ek olarak en az 5 tanı kriterini yerine getirmeleri beklenir. Bu belirtiler arasında, ilginin merkezi olmadığında rahatsız hissetme, hızlı değişen sığ duygular, dikkat çekmek için ya da cinsel olarak baştan çıkarmak için fiziksel görünüşünü kullanma, ilişkileri olduğundan daha samimi gibi algılama, başkalarından çabuk etkilenme ve kendini dramatize etme örnek gösterilebilir. Uzman gerekli görmesi halinde anketler kullanabilir ya da danışanın aile üyelerinden ve yakın arkadaşlarından tanıyı doğrulamak için yardım alabilir.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Tedavisi Nasıl Uygulanır?
Histrionik Kişilik Bozukluğu tedavisinin en başında psikoterapi gelmektedir. Psikoterapi ekolleri arasından en etkili ekollerden biri olduğu için Bilişsel Davranışçı Terapi önde gelmektedir. Bu ekolde bireylerin çarpık düşünce kalıplarının farkına varıp değiştirmesi hedeflenir. Bilişsel Davranıçı Terapiyle bireyler daha sağlıklı düşünmeyi ve davranmayı öğrenirler. Diğer psikoterapi yaklaşımlarına örnek olarak psikodinamik terapi verilebilir. Bilinçdışı duygu ve düşüncelerin keşfederek bireylerin histrionik davranışları altında yatan sebepleri bulmayı hedefler. Ülkemizde çok yaygın olmamakla birlikte grup terapisi gibi yöntemler de kullanılmakta. Kişinin depresyon ya da anksiyete belirtileri yaşadığı durumlarda ilaç tedavisine başvurulabilir ama histrionik kişilik bozukluğu için başta gelen, birincil tedavi yöntemleri arasında yer almaz. Yaşam biçimi değişiklikleri ve stres yönetme teknikleri kullanan bütüncül yaklaşımların da faydalı olduğu bilinmektedir. Başarılı bir tedavi planı uygulanabilmesi için terapist ve danışanın işbirliğine ve güvene dayanan terapötik ilişki gereklidir.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Hakkında Sık Sorulan Sorular
Histerik Kişilik Bozukluğu modern psikiyatride artık kullanılmayan bir terimdir. Eskiden histerik kişilik bozukluğu aşırı duygusal tepkileri ve dikkat çekmek için yapılan davranışları tanımlamak için kullanılıyordu. Şu anda Histerik Kişilik Bozukluğu yerine Histrionik Kişilik Bozukluğu terimi kullanılmakta.
Histerik aşırı ve kontrol edilemeyen duygular gösteren kişileri tanımlamak için kullanılan eski bir terimdir, günümüzde bu terim artık kullanılmamaktadır.
Histrionik kişilik bozukluğu olan bireyler sürekli ilginin ve dikkatin merkezinde olmaya çaba gösterirler, dramatik duygusal tepkileri vardır, dış görünüşlerini başkalarını baştan çıkarmak için kullandıklarından dolayı dış görünüşleri aşırı abartılıdır ve görünüşlerine aşırı önem verirler.
Histrionik Kişilik Bozukluğu tedavi edilmezse kişinin hayatında sosyal ve mesleki anlamda birçok olumsuzluğa sebep olabilir. Ek olarak, kronik duygusal dengesizliğe ve depresyon, anksiyete veya madde bağımlılığı bozukluklarının gelişme riskinin artmasına neden olabilir.
